THU THẬP, ĐÁNH GIÁ VÀ XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ ỨNG DỤNG NGUỒN GEN LÚA MẸ TRÊN ĐẤT LÚA HAI VỤ Ở TỈNH BÌNH THUẬN

Tóm tắt

Lúa Mẹ thuộc nhóm lúa rẫy cổ truyền, được đồng bào dân tộc tại các xã miền núi tỉnh Bình Thuận rất trân quý nên việc giữ gìn, gieo trồng là nghĩa vụ thiêng liêng của các già làng, trưởng tộc hoặc trưởng gia đình lớn. Kết quả khảo sát nguồn gen lúa Mẹ ở xã Phan Lâm và Phan Sơn cho thấy, có 4 giống lúa Mẹ là: Mẹ Bông, Mẹ Vàng, Mẹ Trắng và Mẹ Đen; giống Mẹ Bông được người K’Ho gieo trồng phổ biến, còn người Raglai thì chủ yếu trồng giống Mẹ Vàng. Nguồn gen lúa Mẹ được canh tác theo tập quán trên đất vườn, ruộng cao với diện tích chỉ còn khoảng 2,5 - 3,0 ha và năng suất rất thấp (0,5 - 0,8 tấn/ha), chất lượng suy giảm và đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng do không cạnh tranh được với nguồn gen lúa cải tiến. Hạt lúa Mẹ sau thu hoạch được giữ một phần để làm giống cho vụ sau, phần còn lại chủ yếu sử dụng vào các dịp lễ, Tết, thờ cúng tổ tiên và thần linh. Gạo lúa Mẹ có tính đặc trưng và rất khác biệt, kích thước hạt lớn (35 - 36 g/1.000 hạt), màu trắng đục, cơm nở dài, mềm, xốp và thơm mùi quế. Kết quả đánh giá giá trị ứng dụng của nguồn gen lúa Mẹ trên chân ruộng cao, 2 vụ lúa/năm cho thấy, gieo trồng lúa Mẹ từ cuối tháng 8 đến đầu tháng 9, sau vụ lúa hè thu là phù hợp nhất và có thể cho năng suất hơn 4 tấn/ha mà vẫn giữ ổn định phẩm chất. Canh tác lúa Mẹ trên đất 2 vụ lúa sẽ làm tăng hiệu quả sản xuất và có tác động trực quan nhất vào việc thay đổi tập quán gieo trồng của người dân, là giải pháp cần thiết để đạt được sự hài hòa về lợi ích canh tác và duy trì bền vững nguồn gen lúa Mẹ phục vụ nhu cầu văn hóa tâm linh của đồng bào các dân tộc thiểu số tại các xã miền núi ở tỉnh Bình Thuận.